Pojmovnik iz domena građevinarstva i arhitekture – I DEO

Potrošnja energije, energetska efikasnost i zaštita životne sredine

Prilikom čitanja stručne literature vezane za potrošnju energije, energetsku efikasnost i zaštitu životne sredine u domenu građevinarstva i arhitekture, sreću se određeni pojmovi koji nisu dovoljno jasni. Kako bismo vam olakšali čitanje, kao i sticanje odgovarajućih znanja iz ove oblasti, pripremili smo Pojmovnik veza napisan na srpskom i engleskom jeziku.

Osnovna poruka svih stručnih i naučnih skupova je kako obezbediti efekat 5 E (energija, ekonomija, ekologija, efikasnost, edukacija). Mislimo da je edukacija na prvom mestu. Bez adekvatnog obrazovanja, suštinskog a ne formalnog nema ni održivog razvoja, koji je u Srbiji ozbiljno ugrožen, čak preti i katastrofalnim posledicama.

Srbija kao i zemlje EU, suočena je sa velikom zavisnošću u snabdevanju energijom, što u prvi plan postavlja pitanje energetskog siromaštva i energetske sigurnosti. S obzirom da se u Srbiji više od 50 % energije troši u zgradarstvu, najveći potencijal racionalnije upotrebe energije i smanjenje energetske efikasnosti leži u efikasnijoj gradnji energetski održivih javnih i stambenih objekata. Primenom koncepta održive gradnje pružaju se mogućnosti da se prevaziđu izazovi u ekonomskom i socijalnom pogledu, kao i da se obezbedi viši nivo zaštite životne sredine i stvore povoljniji uslovi za otvaranje novih „zelenih” radnih mesta.

A

ADAPTILNA ZGRADA
Zgrada projektovana na takav način da vremenom može lako da se transformiše i prilagodi nameni za koju nije prvobitno bila predviđena.

ADAPTABLE BUILDING
Building that is designed in such a way that, over time, it can be readily transformed to accommodate uses for which it was not originally conceived. 

AGENDA 21
Program koji vode Ujedinjene nacije (UN) koji se odnosi na održivi razvoj, koji daje sveobuhvatan detaljan plan aktivnosti koji treba da preuzmu, na globalnom, nacionalnom i lokalnom nivou organizacije UN, vlade i veće grupacije u svakoj oblasti u kojoj ljudi imaju uticaj na životnu sredinu.

AGEND 21
Programme run by the United Nations (UN) related to sustainable development, which provides a comprehensive blueprint of action to be taken globally, nationally and locally by organisations of the UN, governments, and major groups in every area in which humans have an impact on the environment.

AKUSTIČNA OSOBINA
Sposobnost zgrade da poboljša ili svede na najmanju meru prodiranje zvuka iz vazduha, sa spoljne strane ka unutra i obrnuto, i/ili uticaj prenosa zvuka između podova, kroz zidove plafona.

ACOUSTIC PERFORMANCE
Building’s ability to enhance or minimise airborne noise from outside to inside and via verse, and for impact noise transmission between floors, walls and ceilings.

ALTERNATIVNI MATERIJAL
Materijal koji zamenjuje prvobitni materijal.

ALTERNATIVE MATERIAL
Material which substitute primary material.

ALTERNATIVNO GORIVO
Gorivo koje zamenjuje prvobitno gorivo.

ALTERNATIVE FUEL
Fuel which substitutes a primary fuel.

ANALIZA BILANSA ŽIVOTNOG CIKLUSA
Faze procene životnog ciklusa u kojoj se radi utvrđivanje i kvantifikacija ulaza i izlaza za neki proizvod tokom celog njegovog životnog ciklusa.

LIFE CYCLE INVENTORY ANALYSIS
Phase of a life cycle assessment involving the compilation and quantification of inputs and outputs for a product throughout its life cycle.

ANALIZA TROŠKOVA ŽIVOTNOG CIKLUSA
Metod za procenjivanje ukupnih troškova posedovanja objekta u kome se uzimaju u obzir svi troškovi nabavke, posedovanje i raspolaganje i nekom izgradnjom ili sistemom izgradnje.

LIFE CYCLE COST ANALYSIS
Method for assessing the total cost of facility ownership which takes into account all costs of acquiring, owning and disposing of a construction or construction system.

B

BIOLOŠKO PREČIŠĆAVANJE OTPADNIH VODA
Proces u kome se ostvarenjem kontakta između vode koju treba prečistiti, bakterija koje se hrane organskim materijama u otpadnoj vodi, smenjuje zahtev za sadržajem biološki potrebnog kiseonika (BPK).

BIOLOGICAL WASTEWATER TREATMENT
Process that ensures contact between the water to bi treated and bacteria, which feed on the organic materials in the wastewater, thereby reducing its biological oxygen demand (BOD) content.

BIOMASA
Biološki materijal poreklom od živih ili organizama koji su nedavno bili živi, kao što su drvo, organski otpad i usevi.

BIOMASS
Biological material derived from living organisms, such as wood, organic waste and crops.

BOLEST VEZANA ZA BORAVAK U ZGRADI
Potencijalno hronična bolest ili oboljenje čiji simptomi mogu da se identifikuju, čiji uzrok može direktno da se pripiše nekom zagađivaču čiji je nosilac vazduh unutar zgrade ili nekom posebnom izvoru unutar zgrade.

BUILDING – RELATED ILLNESS
Potentially chronic disease or illness whose symptoms can be identified and whose cause can be directly attributed to an airborne building pollutant or a specific source within a building.

BROJ IZMENA VAZDUHA NA SAT
Broj koji pokazuje koliko puta se u toku svakog sata ukupna zapremina vazduha nekog zatvorenog prostora zameni svežim (ili klimatizovanim) vazduhom.

AIR CHANGES PER HOUR
Number of times each hour that an enclosure’s total volume of air is exchanged with fresh (or conditioned) air.

V

VEZIVANJE UGLJENIKA
Hvatanje ugljen-dioksida emitovanog iz termo elektrana i njegovo skladištenje pod zemljom.

CARBON SEQUESTRATION
Capturing carbon dioxide emitted from power plants and storing it underground carbon capture and storage (CCS).

G

GEOGRAFSKI INFORMACIONI SISTEMI
Sistem u kome su integrisani hardver, softver i podaci za proračun, upravljanje, analiziranje i prikaz svih oblika geografskih navedenih informacija.

GEOGRAPHIC INFORMATION SYSTEM
System which integrates hardware, software and data for capturing, managing, analysing, and displaying all forms of geographically referenced information.

GLOBALNO ZAGREVANJE
Rezultat efekta staklene bašte kojim se prosečne globalne temperature na zemlji povećavaju takvom brzinom da izazivaju značajne klimatske promene koje rezultuju rizicima za buduće generacije.

GLOBAL WARMING
Result of the greenhouse effect by which average global temperatures are increasing at such a rate that they provoke significant climate change resulting in risk to future generation.

GODIŠNJA POTREBNA PRIMARNA ENERGIJA
Prosečna godišnja potrošnja primarne energije jedne zgrade.

ANNUAL ENERGY PERFORMANCE
Average annual primary energy consumption of a building.

GRAĐEVINSKI MATERIJAL
Materijali koji se koristi u građevinskoj industriji za pravljenje zgrada i objekata, npr. čelik, drvena građa, agregati, malter, beton i plastični proizvodi, kao i gotovi proizvodi.

CONSTRUCTION MATERIAL
Material used in the construction industry to create buildings and structures e.g. steel, timber, aggregate, plaster, concrete and plastic products as well as manufacture products.

GRAĐEVINSKI OTPAD
Neželjeni materijal proizveden direktno ili slučajno u toku procesa izgradnje.

CONSTRUCTION WASTE
Unwanted material produced directly or incidentally during the construction process.

GUSTINA GRAĐENJA
Koncentracija (ukupan broj) zgrada na datom geografskom području.

HOUSING DENSITY
Concentration (amount) of building in a given geographic area.

D

DEKARBONIZACIJA
Postupno isključivanje zavisnosti od fosilnih goriva koja sadrže ugljenik i ugljenika sadržanog u drugim društvenim i industrijskim procesima (putovanja, proizvodnja).

DECARBONISATION
Phasing out of dependence on carbon-containing fossil fuels, and carbon embedded in other societal and industrial processes (travel, manufacturing).

DEKLARACIJA O EKOLOŠKOM PROIZVODU
Alat za saopštavanje učinka na životnu sredinu nekog proizvoda ili sistema.

ENVIRONMENTAL PRODUCT DECLARATION
Tool to communicate the environmental performance of a product or system.

DEPONIJA
Izrađeno udubljenje u zemlji u koje se stavlja otpad.

LANDFILL
Engineed depression in the ground into which waste in put.

DIREKTIVA O ENERGETSKIM PERFORMANSAMA ZGRADA
Evropska direktiva koja je stupila na snagu 2010. godine sa ciljem da promoviše unapređenje energetskih performansi novih i postojećih zgrada (koje podležu većem renoviranju) uzimajući u obzir spoljne klimatske i lokalne uslove, kao i unutrašnje klimatske zahteve i rentabilnost.

ENERGY PERFORMANCE OF BUILDING DIRECTIVE (EPBD)
European Directive that come into effect in 2010 to promote the improvement of energy performance of new and existing buildings (subject to major renovation) taking into account outdoor climatic and local conditions as well as in door climate requirements and cost-effectiveness.

DNEVNA KOLIČINA TOPLOTE
Količina toplote koju neka zgrada primi, odnosno preda u periodu od jutra do noći.

DIURNAL HEAT FLOW
Heat that flows in and out of a building from daytime to night-time.

DNEVNE VARIJACIJE TEMPERATURE
Promena temperature spoljašnjeg vazduha od jutra do noći.

DIURNAL TEMPERATURE VARIATION
Daily temperature shift that occurs from daytime to night time.

E

EFEKAT DIMNJAKA
Prirodna tendencija vazduha da se pomeri sa visokih ka niskim pritiscima (prirodna ventilacija).

STACK EFFECT
Natural tendency of the air to move from high to low pressures (natural ventilation).

EFEKAT STAKLENE BAŠTE
Zagrevanje površine planete ili meseca usled prisustva atmosfere koja sadrži gasove koji apsorbuju i emituju infracrveno zračenje.

GREENHOUSE EFFECT
Heating of the surface of a planet or moon due to the presence of an atmosphere containing gases that absorb and emit infrared radiation.

EFEKAT URBANOG TOPLOTNOG OSTRVA
Tendencija nekog urbanog područja da ima višu temperaturu od svoje okoline.

URBAN HEAT ISLAND EFFECT
Tendency of an urban area to be hotter than its surroundings.

EKO KUĆA
Kuća projektovana sa maksimalnom energetskom efikasnošću.

ECO-HOUSE
House designed to maximize energy efficiency.

EKO OZNAKA
Sistem dobrovoljnog označavanja koji je osmislila, kojim upravlja i koji promoviše Evropska komisija za proizvode široke potrošnje (isključujući hranu i lekove) koji su napravljeni na način kojim se izbegavaju štetni uticaji na životnu sredinu.

ECOLABEL
Voluntary labelling system devised, managed and promoted by the European Commission for consumer products (excluding foods and medicine) that are made in a manner that avoids detrimental effects on the environment.

EKOLOŠKA EFIKASNOST
Praksa koja uključuje povećavanje produktivnosti prirodnih resursa.

ECO-EFFICIENCY
Practice which involves increasing the productivity of natural resources.

EKOLOŠKA ODRŽIVOST
Pristup koji obezbeđuje da biološki sistemi ostanu raznovrsni i produktivni kroz ljudsko odgovorno i aktivno upravljanje i eksploataciju tokom vremena.

ENVIRONMENTAL SUSTAINABILITY
Approach which ensures that biological systems remain diverse and productive through responsible and active management and exploitation by humans over time.

EKOLOŠKI
Robe i usluge za koje se smatra da nanose minimalnu ili nikakvu štetu životnoj sredini.

ECOFRIENDLY
(Of goods and services) considered to inflict minimal or no harm on the environment.

EKOLOŠKI KVALITET ŽIVOTA
Lično zadovoljstvo (ili nezadovoljstvo) ekološkim uslovima u kojima ljudi žive.

ENVIRONMENTAL QUALITY OF LIFE
Personal satisfaction (or dissatisfaction) with the environmental conditions in which people live.

EKOLOŠKI OTISAK GRADOVA
Mera količine prirodnog kapitala potrebnog da bi se obezbedili svi resursi potrebni nekom gradu da bi se zadovoljile potrebe gradske populacije.

ECOLOGICAL FOOTPRINT OF CITIES
Measure of the amount of natural capital that must be used in order to supply all of the resources needed by a city to support and supply the needs of its population.

EKO – PROJEKTOVANJE
Pristup projektovanja nekog proizvoda ili zgrade u kome se daje specijalno razmatranje ekoloških uticaja datog proizvoda u toku celog njegovog životnog ciklusa.

ECODESIGN
Approach to the design of a product of building that gives special consideration to the environmental impact of the product during its whole life cycle.

EKOSISTEM
Sistem međusobno zavisnih organizama koji dele isto stanište, u nekom području koje funkcioniše zajedno sa svim fizičkim (abiotskim) faktorima date životne sredine.

ECOSYSTEM
System of interdependent organism which share the same habitat, in an area functioning together with all of the physical (abiotic) factors of the environment.

EMISIJA UGLJENDIOKSIDA
Mera uticaja koje ljudske aktivnosti imaju na životnu sredinu, a naročito na klimatske promene.

CARBON FOOTPRINT
Measure of the impact human activities have on the environment and in particular climate change.

ENERGETSKA SVOJSTVA ZGRADE
Količina energije koja je potrebna da se omogući da data zgrada bude odgovarajuća za nameravanu namenu.

ENERGY PERFORMANCE OF A BUILDING
Amount of energy required to render the building for its intended.

ENERGETSKI EFIKASAN PROIZVOD
Proizvod koji obezbeđuje specificirane ili projektovane performanse, pri čemu koristi minimalnu moguću količinu energiju da bi se to postiglo.

ENERGY EFFICIENT PRODUCT
Product that provides the specified or designed performance whilst using the minimum possible amount of energy to do so.

Autor teksta: Prof. dr D. Škobalj